« پرتوي از تشيع علوي :: اسلام،اختيار،آزادي »
« هدایت آنان بر عهده تو نیست، بلکه خدا هر که را بخواهد هدایت می کند..... »سوره بقره-آیه272
خدا در آیات متعددی به ما می آموزد،که هر فردی که هدایت یافت و یا شخصی که از هدایت الهی روی برتافت و در کفر و شرک خود پافشاری نمود،در هر دو حالت ممکن،تنها عامل هدایت و یا عدم هدایت او،حضرت حق می باشد.
شاید با مطالعه سطور بالا و برخی آیات با چنین مضامینی،چنین تصورشود،حالا که خدا عامل هدایت و یا عدم هدایت بندگانش هست،پس چرا جهنم و بهشت را برای حسابرسی و عذاب و یا پاداش و ثواب برقرار نمود؟
جواب به سوال بالا،با اندکی تامل و تفکر بسیار آسان است:
پروردگار یکتا همه ما انسانها را آفرید، و به همه ما عقل و اختیار تفویض نمود،که وجه اصلی تمایز انسان از حیوان است.
هر انسانی با اختیار و اراده آزاد خدادادی که از طرف خالق یکتا به او عطا شده است،در آزادی کامل می تواند،در این دنیای فانی به راه حق و حقیقت قدم گذارد، و از دستورات خدا و رسول اکرم{ص}، و ائمه اطهار{ع}اطاعت کند و یا نه برعکس مغرور و خودخواه با رجوع به عقل و اختیار آزاد و کامل،از توحید و دستورات سعادت بخش دین اسلام شانه خالی کند، و قدم به راه نادرست و باطل گذارد.
به دیگر سخن،هم فردی که راه اسلام و توحید رابرگزید، و هم فردی که به این راه حقیقت و سعادت پشت نمود،در هر دو حالت آن،اعمال و رفتار و گفتارهایی که انجام داد،آزادانه بهشت و جهنم خود را در این دنیای زودگذر انتخاب می نماید.
بهشت و جهنم هر انسانی از همین دنیا آغاز میشود،و نهایتا در آخرت توسط آفریدگار عالم رسیدگی و حساب رسی میگردد.
انسان موحدی که از دستورات الهی پیروی می نماید،و راه حق و حقیقت را برگزیند،بر اساس قانونمندیهای علمی،طبیعی، و تکامی که حضرت حق آفریدو خود ذات باریتعالی هم به زبان قاصر ما،به آن قوانین پایبند است،عمل مینماید.در نتیجه آن اعمال و دستاوردهایش در این دنیا بهشت،شادی و سعادت را در آخرت برای او رقم خواهد زد.در واقع بهشت پاداش علمی و طبیعی اعمال و رفتارهای انسان مومن راستین و توحیدی می باشد.
از سویی دیگر، در نقطه مقابل انسان مومن، فردی که به راه باطل گروید، مال مردم خورد،گناه کرد،شرک ورزید، ستم نمود و خلاف قوانین هدفمند،علمی و طبیعی آفریدگارعالم،قدم گذاشت، لاجرم در برابر اعمال و رفتارهای غیر انسانی،ضدطبیعی و علمی اش در این دنیای فانی،عذاب و آتش سوزان جهنم را درآخرت نصیب خود کرد.
نتیجه سخن: خدا عامل هدایت و گمراهی انسان است،زیرا به همه انسانها عقل و اختیار آزاد انسانی عطا نموده است، که راه رستگاری و حقیقت را از بیراهه شقاوت وسیاهی تشخیص دهد و برگزیند.
انسانها با اعمالشان در این دنیا،بهشت و یا جهنم را،درآخرت نصیب خود میکنند.
آیات نمونه ::
1-سوره انعام،آیه 35 :: وَإِن کَانَ کَبُرَ عَلَیْکَ إِعْرَاضُهُمْ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَن تَبْتَغِیَ نَفَقًا فِی الأَرْضِ أَوْ سُلَّمًا فِی السَّمَاء فَتَأْتِیَهُم بِآیَةٍ وَلَوْ شَاء اللّهُ لَجَمَعَهُمْ عَلَى الْهُدَى فَلاَ تَکُونَنَّ مِنَ الْجَاهِلِینَ.
ترجمه فارسی : اگر اعراض آنها بر تو سنگین و ناگوار است، [خونسرد و شکیبا باش؛ و گر نه اگر می توانی نقبی در زمین یا نردبانی بر آسمان بزنی تا معجزه ای [دیگر برای آنها] بیاوری،بزن؛ ولی اگر خدا می خواست همه را [به اجبار] به راه هدایت جمع می کرد؛ (اما به حکمتش اختیار را مقرر داشت) پس در زمره جاهلان مباش.
2-انعام/104 :: ( قَدْ جَاءکُم بَصَآئِرُ مِن رَّبِّکُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ عَمِیَ فَعَلَیْهَا وَمَا أَنَاْ عَلَیْکُم بِحَفِیظٍ )
ترجمه: « از جانب پروردگارتان موجبات بصیرت برای شما آمده است؛ هر که دیده بصیرت گشاید، به سود اوست؛ و هر که دیده بر بندد، به زیان خود اوست؛ و من نگاهبان شما نیستم. »
3-عنکبوت،45 :: ( اتْلُ مَا أُوحِیَ إِلَیْکَ مِنَ الْکِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاء وَالْمُنکَرِ وَلَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَرُ وَاللَّهُ یَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ. )
ترجمه : « آنچه از کتاب [آسمانی به تو وحی شده است، تلاوت کن و به نماز بایست، که نماز از بی شرمی و رفتار ناپسند باز می دارد؛ و یاد خدا [از هر عبادتی بالاتر است و خدا نسبت به عملکرد شما آگاهی دارد.»
4-عنکبوت/آیات مبارکه 50و51 :: ( وَقَالُوا لَوْلَا أُنزِلَ عَلَیْهِ آیَاتٌ مِّن رَّبِّهِ قُلْ إِنَّمَا الْآیَاتُ عِندَ اللَّهِ وَإِنَّمَا أَنَا نَذِیرٌ مُّبِینٌ{50}
أَوَلَمْ یَکْفِهِمْ أَنَّا أَنزَلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَابَ یُتْلَى عَلَیْهِمْ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَرَحْمَةً وَذِکْرَى لِقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ{51}
ترجمه فارسی : 50-« {انکار ورزان} گفتند: چرا معجزاتی از پروردگارش بر او نازل نشده است ، بگو:
معجزات همه در اختیار خداست،و من فقط هشدار دهنده ای آشکارم.
51- آیا {همین معجزه بزرگ} برای آنها کافی نیست که این کتاب را که بر آنها خوانده می شود،
بر تو نازل کرده ایم؟ و بی گمان در این [کتاب رحمت و تذکاری است برای باورداران. »
5-یونس/43 :: { وَمِنهُم مَّن یَنظُرُ إِلَیْکَ أَفَأَنتَ تَهْدِی الْعُمْیَ وَلَوْ کَانُواْ لاَ یُبْصِرُونَ }
برخی دیگر [در ظاهر] به تو چشم می دوزند؛ولی مگر تو می توانی نابینایان را،اگر چه بصیرت ندارند،
هدایت کنی ؟
6-سوره القصص،آیه56 :: { إِنَّکَ لَا تَهْدِی مَنْ أَحْبَبْتَ وَلَکِنَّ اللَّهَ یَهْدِی مَن یَشَاءُ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِینَ. }
ترجمه: « چنین نیست که تو هر که را دوست داری، قادر به هدایتش باشی، بلکه خداست که هر که را بخواهد،
هدایت می کند، و او به حال راه یافتگان آگاهتر است.
7- سوره نحل،آیه37 :: « اگر به هدایتشان اصرار داری، [آگاه باش که خدا کسانی را که گمراه می کند،
هدایت نمی نماید،و یاوری [نیز] ندارند. »
8-سوره یونس،آیه99 :: ( وَلَوْ شَاء رَبُّکَ لآمَنَ مَن فِی الأَرْضِ کُلُّهُمْ جَمِیعًا أَفَأَنتَ تُکْرِهُ النَّاسَ حَتَّى یَکُونُواْ مُؤْمِنِینَ. )
ترجمه :«اگر پروردگار تو می خواست همه اهل زمین [جبراً] ایمان می آوردند[ولی به حکمت خود، پدیده
اختیار را به انسان تفویض کرد]؛آیا تو می خواهی مردم را وادار کنی که ایمان آورند. »
9-سوره بقره،آیه272 ::{لَّیْسَ عَلَیْکَ هُدَاهُمْ وَلَکِنَّ اللّهَ یَهْدِی مَن یَشَاءُ وَمَا تُنفِقُواْ مِنْ خَیْرٍ فَلأنفُسِکُمْ وَمَا تُنفِقُونَ
إِلاَّ ابْتِغَاء وَجْهِ اللّهِ.وَمَا تُنفِقُواْ مِنْ خَیْرٍ یُوَفَّ إِلَیْکُمْ وَأَنتُمْ لاَ تُظْلَمُونَ. }
ترجمه فارسی : « هدایت آنان بر عهده تو نیست،[تو تنها، دعوت کننده ای ولی خدا هر که را بخواهد
[و شایسته ببیند]، هدایت خواهد کرد؛و هر مالی را که انفاق کنید، [بازگشت نیکویش برای خود شماست؛
و جز برای طلب خشنودی خدا انفاق نکنید؛ و هر چه انفاق کنید، [پاداش آن به طور کامل به شما می رسد
و ستم زده نخواهید شد.
توجه:
1{ ترجمه آیات از کتاب قرآن مبین،ترجمه:مهندس علی اکبر طاهری قزوینی،می باشد.}
2{در پایان مقاله منابع نوشته میشود.}
3- كد مقاله :: 1/2
